Een gesprek kan op verschillende manieren worden aangegaan. Afhankelijk van het doel en de doelgroep wordt ook de vorm bepaald. Bij een debat bijvoorbeeld, is de doelgroep vaak niet de gesprekspartner, maar het publiek. Om samen een stap verder te komen is de dialoog een van de beste gespreksvormen.

Debat

Bij een debat ben je er niet op uit samen tot iets te komen, je wil vooral anderen (het publiek) overtuigen van jouw argumenten. Het maakt eigenlijk niet uit wat de ander zegt, dat zal jouw mening niet doen veranderen. Bij een debat voelen de gesprekspartners zich ook niet gelijkwaardig aan elkaar. Er kan maar één winnaar zijn. Elke deelnemer denkt dat hij of zij de beste argumenten heeft en een andere mening kan niet goed zijn. Er wordt selectief geluisterd. Vaak met als doel om een ‘haakje’ te vinden om juist een eigen argument sterker aan te zetten. In een debat is er weinig aandacht voor onderbouwing en probeert men met slimme gesprekstechnieken de ander af te troeven.

Discussie

Bij een discussie heeft iedere gesprekspartner vaak zijn of haar mening al gevormd en zal die niet snel aanpassen. Het verschil met een debat is vooral dat de mensen in een discussie zich wel gelijkwaardig voelen en elkaar als doelgroep zien (niet het publiek of de lezers). Men wisselt argumenten uit en probeert met de argumenten tegen elkaar in te gaan. Het probleem is dat er niet echt naar elkaar wordt geluisterd. Men staat niet stil bij de argumenten. Er wordt niet of nauwlijks doorgevraagd naar subargumenten en feiten. Je hoort ook vaak “ja, maar…”. Dan lijkt het alsof je met de ander instemt, maar vaak betekent het “nee” en gaat men door met de eigen punten.

In veel discussies wordt er ogenschijlijk geluisterd maar blijkt men beleefd te wachten op een pauze om daar in te springen om de eigen mening naar voren te brengen. Het gevol is dat de deelnemer aan de discussie steeds fanatieker met (dezelfde) argumenten blijft komen. Zich rebels gaat gedragen; “nu moet je eens even naar mij luisteren…” of “en nu wil ik iets zeggen…”. Een deelnemer aan de discussie kan zich echter ook als slachtoffer opstellen en zeggen; “laat maar, ik kom er toch niet tussen” of “je luistert toch niet naar mij” en zich zelfs persoonlijk aangevallen voelen. Dan houdt het gesprek op en is er weinig constructiefs gebeurd.

Dialoog

In tegenstelling tot een discussie wordt er tijdens een dialoog wel echt naar elkaar geluisterd. Bij de dialoog staat het luisteren naar en spreken met elkaar centraal. Bij het luisteren probeer je ook de ander echt te begrijpen, wanneer iets niet duidelijk is vraag je door tot het voor iedereen wel duidelijk is. Je gaat niet in tegen elkaars argumenten, maar probeert ze aan te vullen. In plaats van “ja, maar…” krijg je dan “ja, en…”.

Om te zorgen dat een dialoog ook echt een dialoog blijft, en geen discussie of debat wordt, zijn er een aantal technieken die je helpen.

Productiviteitsgoeroe Stephen Covey gebruikt de Indian Talking Stick. Alleen diegene die de stok vast heeft mag praten, de anderen luisteren. De stok wordt pas doorgegeven als degene met de stok zich door iedereen begrepen voelt. De anderen (zonder de stok) mogen wel vragen stellen aan degene met de stok om meer duidelijkheid te verschaffen.

Een andere hulpmiddel zijn gesprekstechnieken als bijvoorbeeld LSD; Luisteren, Samenvatten, Doorvragen. Je luistert eerst goed naar wat iemand verteld. Daarna vat je dit samen in je eigen woorden en vraag je of dat klopt. Je kan daarbij een zin gebruiken als “begrijp ik het goed dat…”. Wanneer de ander heeft aangegeven dat je het goed begrijpt vraag je door naar de achterliggende (sub)argumenten en feiten. En vice versa. Men hoeft het niet met elkaar eens te zijn maar beide partijen doen wel hun uiterste best om de ander helemaal te begrijpen. Vaak hoor je; “Ja, en….”.

Het kan ook helpen om er een onafhankelijke gespreksleider of facilitator bij te vragen. Wanneer het gesprek de richting van een discussie dreigt op te gaan kan de facilitator ingrijpen. Bekijk de afbeelding hieronder waarin schematisch de gespreksstijlen worden weergegeven.